Urotropina – właściwości i zastosowanie

Urotropina jest organicznym związkiem chemicznym otrzymywanym w wyniku kondensacji amoniaku z formaldehydem. Występuje w postaci bezbarwnego, krystalicznego proszku charakteryzującego się dobrą rozpuszczalnością w wodzie oraz innych rozpuszczalnikach. Urotropina rozpuszcza się w gorącym alkoholu etylowym, metanolu, chloroformie i glicerynie. Charakteryzuje ją niska rozpuszczalność w acetonie, eterze dietylowym i benzenie.

Jako związek chemiczny urotropina stanowi zasadę organiczną o zasadowości prawie milion razy słabszej od trójetyloaminy. Ze względu na swoje właściwości chemiczne jest wykorzystywana jako katalizator nukleofilowy, reagent do formylowania związków aromatycznych oraz reagent do syntezy amin pierwszorzędowych z halogenków alkilowych. Osobom nieznającym się na reakcjach chemicznych powyższe zastosowania urotropiny z pewnością niewiele mówią, dlatego poniżej omówimy nieco bardziej codzienne przykłady użycia HMTA.

Ogólne zastosowania

Urotropina może przyjmować postać dużych białych pastylek, które wykorzystuje się jako paliwo turystyczne do podgrzewania potraw w warunkach polowych. Podobne zastosowanie znajduje również trioksan. W przemyśle tworzyw sztucznych HMTA jest wykorzystywana do produkcji żywic fenolowo-formaldehydowych, które z kolei służą do wyrobu bakelitu. Urotropina to także półprodukt do wyrobu materiałów wybuchowych – zarówno inicjujących, jak i kruszących. W kwaśnych kąpielach trawiących i czyszczących urotropinę wykorzystuje się jako inhibitor trawienia, a więc substancję chemiczną odpowiedzialną za spowalnianie szybkości zachodzenia reakcji chemicznej. Urotropina stosowana jest także jako dodatek do żywności, który kryje się pod symbolem E239. Grupa dodatków od E200 do E299 to konserwanty, a więc substancje odpowiedzialne za przedłużanie trwałości produktów spożywczych. Jako konserwant heksamina nie jest w żadnym stopniu modyfikowana genetycznie i nie przejawia właściwości alergizujących.

Zastosowanie w medycynie

Heksamina jest powszechnie znana ze swoich właściwości prozdrowotnych, dlatego znajduje zastosowanie w medycynie. Jest jednym z popularnych środków bakteriobójczych stosowanych w leczeniu zakażenia dróg moczowych. W kwaśnym środowisku urotropina hydrolizuje do toksycznego dla drobnoustrojów formaldehydu. W celu wzmocnienia działania leku urotropinę podaje się równocześnie z kwasem askorbinowym, który dodatkowo zakwasza środowisko moczu. Obecnie środek bakteriobójczy na bazie heksaminy najczęściej przyjmuje postać tabletek dojelitowych. Taka forma aplikacji zabezpiecza urotropinę przed rozkładem w żołądku, jednocześnie podnosząc skuteczność leku.

Ten sam związek chemiczny znajduje zastosowanie w dermatologii, gdzie przyjmuje postać preparatu do stosowania zewnętrznego. Preparat na bazie urotropiny hamuje nadmierną potliwość, dlatego jest powszechnie zalecany w przypadkach nadmiernej potliwości dłoni i stóp. Należy przy tym pamiętać, że preparat nie powinien być stosowany na otwarte rany, powierzchnie ciała pozbawione naskórka oraz owrzodzenia.